Το Δαχτυλίδι του Γύγη: Μια Πλατωνική ματιά στην ανθρώπινη ηθική

Ο Πλάτωνας, στην "Πολιτεία" του, μας προσκαλεί σε μια φιλοσοφική αναζήτηση με αφετηρία τον μύθο του δαχτυλιδιού του Γύγη. Ο Γύγης, ένας ταπεινός βοσκός, ανακαλύπτει ένα μαγικό δαχτυλίδι που του χαρίζει την δύναμη της αορατότητας.

Με αυτήν την αόρατη ασπίδα, ο Γύγης βυθίζεται σε έναν στρόβιλο ανήθικων πράξεων, φτάνοντας στο σημείο να σκοτώσει τον βασιλιά και να σφετεριστεί την βασίλισσα και το βασίλειο.

Ο μύθος αυτός θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα: Εάν είχαμε την δυνατότητα να δράσουμε χωρίς συνέπειες, θα επιλέγαμε τον δρόμο της ηθικής;

Ο Γλαύκων, αδελφός του Πλάτωνα, υποστηρίζει πως η ηθική συμπεριφορά πηγάζει από τον φόβο της τιμωρίας και την κοινωνική κατακραυγή. Χωρίς αυτούς τους περιορισμούς, ο άνθρωπος θα ενέδιδε στα πιο σκοτεινά του ένστικτα.

Συνεπώς, από τον μύθο του Γύγη όπως παρουσιάζεται, αναδύονται ορισμένα ερωτήματα που μας καλούν σε έναν βαθύτερο στοχασμό.

- Είναι η ηθική μια κοινωνική κατασκευή ή μια εγγενής ανθρώπινη αξία;

- Πώς η ανωνυμία επηρεάζει την ηθική μας συμπεριφορά;

- Ποια είναι η ευθύνη του ατόμου και ποια της κοινωνίας, στην καλλιέργεια ηθικών αξιών;

Ο Σωκράτης από την άλλη πλευρά έρχεται να αντικρούσει αυτήν την προσέγιση του Γλαύκωνα. Εκφράζει την θέση πως η ηθική δεν είναι απλώς μια κοινωνική σύμβαση, αλλά μια εγγενής αξία που οδηγεί στην αληθινή ευτυχία. Ο δίκαιος άνθρωπος, ακόμα και με την δυνατότητα της ατιμωρησίας, θα επέλεγε να πράξει σωστά, γιατί η ηθική αποτελεί εσωτερική ανάγκη και όχι απλώς φόβο για τις συνέπειες.
Όπως οι περισσότεροι άλλωστε γνωρίζουμε, επέλεξε με την συνεπή του στάση ως προς αυτές τις αξίες, να πιει το κώνιο.

Ο μύθος του δαχτυλιδιού του Γύγη, αποτελεί ένα διαχρονικό εργαλείο για την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Μας προκαλεί να αναλογιστούμε τα κίνητρα πίσω από τις πράξεις μας και να εξετάσουμε την δική μας ηθική πυξίδα.

H άποψη του blog είναι ταυτόσημη με του Σωκράτη. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε εγγεγραμμένη μέσα μας, την λεγόμενη αντικειμενική ηθική συνείδηση και κατά βάθος γνωρίζουμε τι είναι ενάρετο και τι όχι. Από πλάνη οδηγούμαστε λίγο λίγο σε άλλες ατραπούς, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο λασπωμένες.

Επιπρόσθετα υποστηρίζουμε και έχουμε βάσιμο λόγο να έχουμε πλέον την ακλόνητη πεποίθηση, ότι οι μη ενάρετες πράξεις (ακόμα και οι σκέψεις, αλλά για αυτές θα μιλήσουμε άλλη στιγμή), παρότι μπορεί να μας δώσουν εφήμερα κέρδη, στην πραγματικότητα μας απομακρύνουν από την πραγματική ευημερία και ευδαιμονία.

Όσοι έχετε παρακολουθήσει το online σεμινάριό μας για την διαχείρηση του άγχους, θα καταλάβουν περισσότερα για αυτό, εφόσον αντιστοιχίσουν τις ενάρετες πράξεις με τα ελαφρίδια και τις "πονηρές" με τα βαρίδια.

Στη φωτογραφία που δανειστήκαμε από την Wikipedia, έχουμε την αναπαράσταση του Γύγη που ανακαλύπτει το δαχτυλίδι, (Φεράρα, 16ος αιώνας)